Η Βασιλόπιτα

Μια παράδοση της Κωνσταντινούπολης λέει τα εξής:
Όταν ο Άγιος Βασίλειος ήταν Επίσκοπος στην Καισαρεία, ο Έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε με σκληρές διαθέσεις να εισπράξει φόρους. Οι κάτοικοι φοβισμένοι ζήτησαν την προστασία
 του ποιμενάρχη τους...
"Σας ζητάω αμέσως, τους είπε εκείνος, να μου φέρει ο καθένας ό,τι πολύτιμο αντικείμενο έχει". Μάζεψαν πολλά δώρα και βγήκαν μαζί με τον Δεσπότη τους οι κάτοικοι της Καισαρείας να συναντήσουν τον Έπαρχο. Ήταν, όμως, τέτοια η εμφάνιση και η πειθώ του Μεγάλου Βασιλείου, που ο Έπαρχος συγκινήθηκε και δεν θέλησε να πάρει τα δώρα. Γύρισαν
 πίσω χαρούμενοι και ο Άγιος Βασίλειος πήρε να τους ξαναδώσει τα πολύτιμα αντικείμενά τους. Η μοιρασιά, όμως, ήταν δύσκολη γιατί είχαν προσφέρει πολλά ίδια αντικείμενα: δαχτυλίδια, φλουριά, κά. Διέταξε, λοιπόν, να ετοιμάσουν μικρές πίτες και μέσα σε κάθε μία έβαλε από ένα αντικείμενο. Την επομένη έδωσε από μία σε κάθε χριστιανό και τότε έγινε το θαύμα! Μέσα στην πίτα του, ο καθένας βρήκε ό,τι είχε προσφέρει! Από τότε, λέει η παράδοση, κάθε χρόνο, στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου, κάνουμε κι εμείς πίτες και βάζουμε μέσα νομίσματα.
Η βασιλόπιτα είναι συνδυασμός του "εορταστικού άρτου" και του "μελιπήκτου" των αρχαίων προσφορών, τόσο προς τους θεούς, όσο και προς τους νεκρούς ή τους κακούς δαίμονες για την εξασφάλιση της υγείας, της καλής τύχης και της ευλογίας του Αγίου Βασιλείου. Την κόβουμε αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Σε μερικές περιοχές, όμως, η βασιλόπιτα κόβεται στο μεσημεριανό τραπέζι, ανήμερα του Αγίου Βασιλείου, την 1η Ιανουαρίου.
Μπορεί να είναι κέικ ή τσουρέκι, αλμυρή ή γλυκιά πίτα με φύλλα, ενώ σε κάποιες περιοχές είναι ψωμί σαν το χριστόψωμο. Κοινό στοιχείο πάντως της διακόσμησής της είναι ένας σταυρός και η αναγραφή του έτους. Πάντα όμως είναι στρογγυλή κι έχει μέσα ένα φλουρί. Και πάντα ακολουθείται το ίδιο εθιμοτυπικό: Ο νοικοκύρης την σταυρώνει τρεις φορές με ένα μαχαίρι και μετά κόβει τα κομμάτια: το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού, το πέμπτο του φτωχού και ακολουθούν τα μέλη της οικογένειας με σειρά ηλικίας