Καθαρά Δευτέρα και Κούλουμα

Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί τη λήξη της Αποκριάς και την έναρξη της νηστείας. Ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί "καθαρίζονται" πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και αργίας. Η νηστεία διαρκεί 40 ημέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Το ξεκίνημα της Σαρακοστής γιορτάζεται με διάφορα σαρακοστιανά εδέσματα, όπως η παραδοσιακή λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη την ημέρα), η ταραμοσαλάτα, η φασολάδα, ο χαλβάς και οι ελιές. Επίσης συνηθίζεται την ημέρα αυτή το πέταγμα του χαρταετού, έθιμο μεταγενέστερο. Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την...
Κυριακή του Πάσχα. Οι Βυζαντινοί την ονόμαζαν Απόθεση-Απόδοση και τελούσαν δρώμενα. Τραγουδούσαν σχετικά άσματα, από τα οποία έχουν σωθεί μικρά μέρη, στις μέρες μας. "Ίδε το έαρ το καλόν πάλι επανατέλλει, φέρον υγεία και χαρά και την ευημερίαν". Μια χαρακτηριστική λέξη που χρησιμοποιούμε για την Καθαρά Δευτέρα είναι τα Κούλουμα, τα οποία σηματοδοτούν το τέλος της Αποκριάς και αναφέρονται στο παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι που στήνεται κάθε χρόνο τέτοια μέρα.

Τι σημαίνει η λέξη Κούλουμα;

Για την προέλευση της λέξης κούλουμα, αλλά και την καθιέρωση της συγκεκριμένης γιορτής, υπάρχουν διάφορες απόψεις. Μία από τις λανθασμένες ερμηνείες που ακούγονται είναι εκείνη που λέει ότι τα "κούλουμα" προέρχονται από τη λατινική λέξη "Cumulus", που σημαίνει "σωρός, αφθονία", αλλά και "τελείωμα".  Το πιθανότερο λοιπόν είναι το "cumulus" να έγινε "κούμουλα" και στη συνέχεια "κούλουμα", με την έννοια ότι την ημέρα αυτή καταναλώνουν όλοι αφθονία νηστίσιμων τροφών και παράλληλα σηματοδοτεί το τελείωμα της Αποκριάς. Τα τελευταία χρόνια αναφέρεται, επίσης, ότι η λέξη "κούλουμα" προέρχεται από την αλβανική λέξη "kulm" ή "kolum", που -υποτίθεται- σημαίνουν "καθαρός" και συνδυάζονται με την Καθαρά Δευτέρα. Στην αλβανική γλώσσα όμως από τις παραπάνω λέξεις υπάρχει μόνο το "kulm" που σημαίνει "κορυφή" οπότε δεν γνωρίζουμε πού στηρίζεται αυτή η θεωρία και πόσο βάσιμη είναι. Σύμφωνα με τη δεύτερη πιθανή εκδοχή τώρα, η λέξη "κούλουμα" προέρχεται από τη λατινική λέξη "columna", που σημαίνει "κολώνα". Η παράδοση λέει ότι οι Αθηναίοι γιόρταζαν την Καθαρά Δευτέρα στις πλαγιές του λόφου του Φιλοπάππου, όπου έτρωγαν και έπιναν καθισμένοι στους βράχους, μέχρι τη δύση του ήλιου. Αμέσως μετά, οι Ρουμελιώτες γαλατάδες που ζούσαν στην Αθήνα έστηναν χορό -κυρίως τσάμικο- στους στύλους του Ολυμπίου Διός, στις "κουλώνες", όπως έλεγαν με την ιδιαίτερη ντοπιολαλιά τους. Τα κούλουμα είναι γνωστά και με ορισμένες παραλλαγές της λέξης όπως: κουμουλάδες, κούλουμπα, κούμουλες.