Παιχνίδια της μνήμης

Πόσο αξιόπιστη είναι άραγε η ανθρώπινη μνήμη; Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι πρόκειται για μια φωτογραφική μηχανή που "αιχμαλωτίζει" τις στιγμές σε ένα αρχείο το οποίο επισκεπτόμαστε όποτε θέλουμε. Η αλήθεια, όμως, είναι διαφορετική. Οι αναμνήσεις μπορούν συχνά να μας παραπλανήσουν. Αναρίθμητες επιστημονικές μελέτες υποδεικνύουν ότι οι αναμνήσεις σβήνουν και διαστρεβλώνονται με τον καιρό. Οι πραγματικές αναμνήσεις αλλοιώνονται, ενώ άλλες, εντελώς ψευδείς, μπορούν να ενσωματωθούν στη μνήμη μας τόσο, ώστε να είμαστε πεπεισμένοι ότι όσα θυμόμαστε πράγματι συνέβησαν. Όλα αυτά έρχονται στο προσκήνιο χάρη στην...
υπόθεση του Μπράιαν Ουίλιαμς, παρουσιαστή του NBC. Το 2003 ο Ουίλιαμς επέβαινε σε ελικόπτερο ακολουθώντας ένα άλλο που χτυπήθηκε από ρουκέτα. Φαίνεται ότι η μνήμη του έπαιξε παράξενα παιχνίδια και τελικά άρχισε να διηγείται ότι βρισκόταν στο ελικόπτερο που δέχτηκε την επίθεση. Πολλοί τον χαρακτήρισαν ψεύτη και αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Ωστόσο, οι ειδικοί σε θέματα μνήμης υποστηρίζουν ότι αυτή η υπόθεση είναι ένα παράδειγμα του πώς οι μνήμες μεταβάλλονται με τα χρόνια. "Πάρα πολλοί άνθρωποι λένε ότι ο Ουίλιαμς είναι ψεύτης και ότι επίτηδες προσπάθησε να παραπλανήσει το κοινό, χωρίς να λάβουν καθόλου υπ' όψιν το εναλλακτικό σενάριο: ότι τελικά απέκτησε μια ψευδή ανάμνηση", εξηγεί η Ελίζαμπεθ Λόφτους, καθηγήτρια Δικαίου και Γνωσιακών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα διασήμων που "θυμούνται εσφαλμένα". Οι αναμνήσεις δεν υπάρχουν ως μεμονωμένα ολοκληρωμένα γεγονότα σε ένα σημείο του εγκεφάλου. Υπάρχουν ως θραύσματα πληροφοριών, αποθηκευμένα σε διαφορετικά σημεία του νου. Με το πέρασμα του χρόνου, όταν θυμόμαστε ή βλέπουμε βίντεο στις ειδήσεις για κάποιο γεγονός ή μιλάμε με άλλους γι' αυτό, η ανάμνηση μπορεί να διαφοροποιηθεί, οι πληροφορίες να ανασυνδυαστούν και να αποθηκευτούν ως μνήμες. Η διαδικασία στην πραγματικότητα δημιουργεί μια νέα εκδοχή του γεγονότος, που για αυτόν που τη διηγείται μοιάζει αληθινή.

Sarah Parker-Pope
NewYork Times
Η Καθημερινή 11 Φεβρουαρίου 2015